Dons: het pluizige materiaal dat je ongetwijfeld kent van watervogels zoals ganzen en eenden. Voor vossen zijn watervogels een belangrijke bron van voedsel, maar ook wij mensen hebben wat aan deze dieren. En dan doelen we niet op het kerstdiner, maar op het dons met zijn bijzondere eigenschappen. In dit blogartikel leggen we je meer uit over dons in jassen.
Wat maakt een donsjas een goede donsjas? Welke fabrikanten houden rekening met de ‚productie‘ en de herkomst van dons? Wat is ‚cuin‘, ‚loft‘, ‚fillpower‘ of ‚vulkracht‚? Waarvoor is zo’n donsjas nu het meest geschikt en wanneer is het beter is om een alternatief te kiezen?
Als eerste is het belangrijk een onderscheid tussen veren en dons te maken. Iedereen weet wel hoe veren eruitzien. Ze geven vogels hun mooie, bonte kleuren. Dons daarentegen is grijs of wit en vormt het onderste verenkleed van een eend of gans. In tegenstelling tot veren heeft dons een driedimensionale structuur, vergelijkbaar met een sneeuwvlok, en is met ongeveer tweeduizendste gram per donsveertje beduidend lichter dan een veer.
Cuin, gram of %?
Er bestaan drie verschillende criteria die belangrijk zijn bij het kiezen van een nieuwe donsjas:
- vulkracht (ook wel ‚loft‘ of ‚fillpower‘ genoemd) in cuin
- donshoeveelheid
- verhouding dons tot veren in procenten (bijv.: 95/5)
Wat wordt er bedoeld met vulkracht? Vulkracht geeft aan hoe goed de dons terugkeert naar zijn oorspronkelijke staat na het comprimeren. Dit wordt uitgedrukt in de volume-eenheid ‚kubieke inch‘. In het Engels ‚cuin‘ (cubic inches) genoemd. Wat belangrijk is om te weten is dat donsjassen vanaf ongeveer 500 cuin bruikbaar zijn. Vanaf 650 cuin kun je rekenen op goede kwaliteit en de allerbeste jassen kunnen wel een vulkracht hebben van 900 cuin.
Ook de hoeveelheid dons bepaalt de mate van isolatie die je jas kan bieden. Zo heeft bijvoorbeeld het Broad Peak Light Jacket van Mammut met een gewicht van slechts 280 g een lager isolerend vermogen dan het 630 gram zware Vega Jacket van Mountain Equipment. Zware jassen betekenen echter wel een groter pakformaat en minder bewegingsvrijheid.
Tenslotte speelt de verhouding tussen dons en veren een belangrijke rol. Bijvoorbeeld voor een jas met een vulling van 100 g en een mengverhouding van 90/10 zou dat betekenen dat er 90 g dons en 10 g veren zijn verwerkt in de jas. Deze verhouding beïnvloedt zowel het gewicht van de jas als het isolerend vermogen. Veren zijn niet alleen zwaarder dan dons, maar slaan ook de warmte minder goed op.
Het Michelinmannetje
Een donsjas bestaat uit verschillende kamers om te voorkomen dat het dons verschuift. Alleen op deze manier wordt de warmte gelijkmatig over het lichaam verdeeld. Dit is ook waar het Michelinmannetje-effect vandaan komt bij dikke jassen. Meestal zijn de naden doorgestikt. Precies op deze plekken kunnen daardoor koudebruggen ontstaan. Bij goede modellen wordt daarom aan de binnenkant een extra laag stof genaaid, zodat het binnendringen van koude lucht wordt tegengehouden. Een andere mogelijkheid om koudebruggen te voorkomen is een overlappende kamerconstructie. Dat is bijvoorbeeld te zien in de TX Climaheat Agravic van het merk Adidas.
Groot, klein of ertussenin?
Een goede pasvorm en grootte is eveneens van belang bij het kiezen van de juiste donsjas. Een te grote jas ziet er niet alleen vreemd uit, maar zorgt er ook voor dat de warmte naar buiten ontsnapt. Dat is natuurlijk niet de bedoeling, dus kijk altijd of de kraag goed aansluit. Zo verlies je de opgeslagen warmte in de jas niet. Het andere uiterste is natuurlijk ook niet goed. De jas moet je hals niet afknellen.
Wat een donsjas onderscheidt
Als alternatief voor dons bestaan er producten van synthetische materialen. Elk materiaal kent zo zijn eigen voor- en nadelen. Zo is dons zeer licht en duurzaam, heeft het een extreem klein pakformaat en zorgt het voor een comfortabel klimaat door een goed vochttransport. Een nadeel is dat dons zijn isolerende werking verliest als het nat wordt en maar langzaam droogt. Synthetisch materiaal droogt daarentegen juist snel en isoleert ook in vochtige toestand. Maar het materiaal weegt meer dan dons en is minder makkelijk te comprimeren.
Toepassingsgebieden van een donsjas
Een donsjas is lekker warm en tegelijkertijd ongelooflijk licht. Daarnaast hebben de meeste jassen ook nog een klein pakformaat. Al deze eigenschappen maken een donsjas ideaal om mee te nemen in je rugzak als je maar weinig ruimte hebt, of naar koude gebieden wilt reizen of op reis wilt in de winter. Denk maar eens aan je koffiepauze tijdens een alpine tocht. Dan zul je extra blij zijn met een donsjas in je bagage.
Zelfs in kleine bagage op bijvoorbeeld je mountainbike past een donsjas, zodat je ’s avonds na de tocht rustig een biertje kunt drinken in de buitenlucht zonder kou te vatten. Donsjassen komen bovendien van pas tijdens het klimmen. Als zekeraar geniet je van deze warme jas terwijl je klimpartner zich een weg naar boven klimt. Ook als je in Fontainebleau aan het boulderen bent in de herfst of de winter is het fijn om een warme donsjas bij je te hebben.
In het kort kan je zeggen dat een donsjas zinvol is als:
- het koud is;
- je je niet al te veel in het zweet werkt en het niet regent;
- en elke gram telt en je maar een beperkte ruimte in je bagage hebt.
Dons met eigenschappen van synthetisch materiaal
Er zijn fabrikanten die hun dons gedeeltelijk impregneren. Daardoor wordt het dons waterafstotend en klontert niet zo snel als het nat wordt. Het absorbeert ook geen vocht meer van binnenuit, wat leidt tot een vergelijkbaar klimaat binnenin de jas als bij synthetische vezels. Meer informatie over geïmpregneerd dons vind je in een ander blogartikel van ons: Onze tips voor het wassen en drogen van dons.
Goede en slechte dons
Dons is een dierlijk product, dus moet het op de een of andere manier van het dier in de jas komen. Helaas is er ook in de outdoorbranche nog steeds dons, dat onder uiterst twijfelachtige omstandigheden wordt verkregen. Dons van levend geplukte dieren bijvoorbeeld. En ja, ook voor dieren is het pijnlijk wanneer je hun ‚haren‘ (dons) uittrekt. Een andere vorm van ’slecht‘ dons komt van ganzenleverproducties (Frans: foie gras). De productie hiervan is zeer wreed voor de dieren en is daarom ook in bijna alle Europese landen verboden. Maar nog niet overal.
Nu claimen veel fabrikanten dat ze hun dons alleen krijgen van dieren die voor de voedingsindustrie worden geslacht en niet voor de ganzenleverproductie. Het is echter ontzettend lastig om dit te kunnen garanderen, aangezien veel bedrijven zich bezighouden met donsproductie en er nog steeds bedrijven zijn die zich niet aan de regels houden. In het eindproduct zelf is het niet meer mogelijk om vast te stellen waar het dons vandaan komt.
Vijf fabrikanten besloten daarom in samenwerking met een dierenwelzijnsorganisatie onafhankelijke controles uit te voeren om de herkomst van het gebruikte dons zo volledig mogelijk te documenteren. Dit zijn: Vaude, Patagonia, The North Face, Mammut en Jack Wolfskin. Ook andere fabrikanten, zoals Mountain Equipment, zetten zich in voor meer transparantie door middel van eigen steekproefsgewijze controles bij hun leveranciers. Bij Mountain Equipment wordt dit ‚Down Codex‚ genoemd. Steeds meer fabrikanten bieden daarnaast traceercodes aan, waarmee je de oorsprong van het dons kunt traceren. Zoals bij de Essens II Down Hood van Haglöfs.
Uiteindelijk is het jouw verantwoordelijkheid als consument om te beslissen voor welk doel je een donsjas nodig hebt. De vele positieve eigenschappen van dons staan tegenover een aantal aspecten waar je vraagtekens bij kunt plaatsen en die je zelf zou moeten onderzoeken, voordat je een donsjas aanschaft.
