Naast benzinekooktoestellen en spiritusbranders behoren ook campingkooktoestellen met gascartridges tot de meest gebruikte mobiele outdoorkooktoestellen. Gascartridges of gascartouches zijn verkrijgbaar in verschillende maten, die daarmee overeenkomstig ook een ander gewicht hebben. Gangbare maten zijn ca. 100 g voor de kleinste gascartridge, ca. 230 g voor een gemiddelde gascartridge en een fles van ca. 450 g vind je bovenaan de lijst.
De cartridges zijn gewoonlijk gevuld met een vloeibaar mengsel van butaan en propaan. Deze twee soorten brandbaar gas hebben het voordeel dat ze zelfs bij lage compressie vloeibaar blijven. Dit betekent dat de cartridges geen hoge druk hoeven te weerstaan en dat het mengsel in de gascartridges veel minder gevaarlijk is om te vervoeren en te gebruiken. Het vloeibare gas in de gascartridges voor campingkooktoestellen is vaak identiek aan het mengsel in gewone aanstekers.
Schroefcartridges en prikcartridges voor campingfornuizen
Afhankelijk van het type campingfornuis kan je alleen prik- of schroefcartridges gebruiken om te koken. Vooral bij oudere kooktoestellen worden de cartridges doorgeprikt wanneer ze op het kooktoestel worden aangesloten. De afdichting op het fornuis zorgt ervoor dat het gas niet onbedoeld kan ontsnappen. Zodra de cartridge is doorgeprikt, mag deze niet eerder losgemaakt worden van het kooktoestel dan totdat hij volledig is gebruikt en helemaal leeg is.
Dit probleem heb je niet bij schroefcartridges. Uitgerust met een geïntegreerd ventiel en een schroefdraad, kan dit type gascartridge wel van het kooktoestel worden losgeschroefd en er weer op worden geschroefd om te koken. Dit kan zo vaak als nodig is. Gasstellen met schroefcartridges kan je dus weer gemakkelijk uit elkaar halen om in een rugzak, fiets of auto te vervoeren. Bovendien neemt het op die manier veel minder ruimte in beslag in je bagage. Ook loop je geen risico dat er tijdens het vervoer gas uit de cartridge ontsnapt.
Vervoer van gascartridges in de auto
Het vervoer van gascartridges in de auto is meestal geen enkel probleem. Om veiligheidsredenen mogen de cartridges echter niet warmer worden dan 50° C. Op hete dagen kan een temperatuur van 50° C in de auto snel worden bereikt. Daarom is het beter om cartridges in de kofferbak op te bergen, zodat ze beschermd worden tegen direct zonlicht. Dus zolang je ze niet direct achter de voorruit bewaart, hoef je je in dit opzicht geen zorgen te maken over de veiligheid van je cartridges.
Als een cartridge om de een of andere reden te warm wordt, is het waarschijnlijk dat hij zich begint op te blazen en uitzet aan de onderkant. Een gascartridge wordt pas explosief bij direct contact met vuur en wordt ontstoken wanneer hij barst. Gascartridges zijn wat dat betreft heel veilig en kunnen zonder aarzeling worden gebruikt.
Bij langere reizen met de auto is het beter om schroefcartridges toch even los te draaien tijdens het vervoer in de auto. Hoewel zo’n cartridge tijdens het rijden niet vanzelf zal loskomen, kan er toch gas in de auto terechtkomen als het ventiel op het gasstel per ongeluk niet goed afgesloten is of loskomt op een hobbelige weg. Daarom is het beter geen risico’s te nemen, de cartridge los te schroeven en te bewaren op een zo koel mogelijke plek die ook beschermd is tegen licht.
Vervoer van gascartridges in het vliegtuig
Gascartridges mogen niet in handbagage en ook niet in ingecheckte bagage worden meegenomen tijdens een vliegreis. Dit geldt niet alleen voor gascartridges, maar voor alle andere ontvlambare gassen en vloeistoffen. Benzine voor een benzinebrander of spiritus voor een spiritusbrander zijn dus absoluut taboe in de vliegbagage. De enige uitzondering die normaal gesproken tijdens het vliegen wordt gemaakt is één (gas)aansteker, die op de persoon moet worden gedragen (maar niet als handbagage mag worden meegenomen). Stormaanstekers, benzineaanstekers en navullingen voor aanstekers van welke soort dan ook zijn verboden.
Wat zonder uitzondering verboden is voor gascartridges en brandstoffen, geldt niet voor de kooktoestellen zelf. Of het nu gaat om gasstellen, benzinebranders, kooktoestellen met meerdere brandstoffen of spiritusbranders, alle outdoor- en campingkooktoestellen mogen worden meegenomen in de ingecheckte bagage. Dit is echter alleen mogelijk als ze helemaal leeg zijn en ontdaan van brandbare stoffen. Vooral bij lege brandstofflessen die nog naar benzine ruiken, kan het gebeuren dat de luchtvaartmaatschappij weigert ze te vervoeren. Een grondige reiniging vóór het inchecken van je bagage is dan ook heel belangrijk om gedoe op de luchthaven te voorkomen.
Beschikbaarheid van gascartridges in het land van bestemming
Gascartridges voor outdoorkooktoestellen zijn niet in alle regio’s van de wereld verkrijgbaar. Soms zijn er geen prikcartouches, soms geen schroefcartridges en het kan ook voorkomen dat er helemaal geen gascartridges te vinden zijn. Het is dus slim om van te voren al na te gaan wat er beschikbaar is op jouw bestemming. Je kunt altijd nog kiezen voor een multifuel- of benzinebrander. Wanneer er in het land waar jij naartoe gaat schroefcartridges aanwezig zijn, dan is het eenvoudige vervoer van het kooktoestel per vliegtuig (geen tijdrovende reiniging) een duidelijk argument om te kiezen voor deze variant met vloeibaar gas.
Voor reizigers in Europa is de beschikbaarheid van campinggas bijna vanzelfsprekend. Wel is het zo dat in sommige regio’s de prikcartridges populairder zijn en in andere gebieden zijn de schroefcartridges met ventiel gebruikelijker. Wanneer je met de auto op reis gaat en de mogelijkheid hebt om vóór de reis in te schatten hoeveel gas je nodig hebt, kan je tijd (en meestal ook geld) besparen door vóór de reis de nodige cartridges met enige reserve aan te schaffen.
Wegdoen en recyclen van gascartridges
Gewoon in de natuur laten liggen is natuurlijk geen optie! Lege gascartridges zijn geen gewoon afval, maar grondstoffen die vakkundig moeten worden gerecycled. In Nederland kan je lege gasflessen inleveren bij het klein chemisch afval (KCA-depot). In België kan je de gasfles inleveren bij een verdeler. In andere landen bestaan er ook systemen voor het terugnemen van materiaal dat kan worden gerecycled. Soms is het toegestaan om lege cartridges bij het normale afval te doen en wordt het daarna gesorteerd voor recycling.
Een oude gascartridge moet volledig worden leeggemaakt voordat hij kan worden weggegooid. Bij normaal verbruik van het vloeibare gas blijven er gewoonlijk enkele druppels in de cartridge achter. In het geval van een prikcartridge volstaat het om deze van het kooktoestel te verwijderen en enkele seconden te wachten tot het gas is verdwenen. Bij schroefcartridges met een ventiel is het legen niet zo eenvoudig. Jetboil biedt met zijn CrunchIt bijvoorbeeld een praktische recyclingtool aan waarmee de cartridge volledig kan worden leeggemaakt. Om de laatste druppel uit de cartridge te laten ontsnappen, wordt de cartridge ‚doorgeprikt‘ met een puntig voorwerp. Het laatste beetje gas verdampt dan door het kleine gaatje. De op deze wijze geleegde cartridges zijn klaar om te worden gerecycled. Wees altijd voorzichtig met cartridges die niet volledig zijn geleegd: ze worden nog steeds beschouwd als gevaarlijk afval en mogen niet worden afgevoerd via de gebruikelijke inzameldienst voor recyclebare materialen. In een dergelijk geval raden we je aan op het gemeentehuis te vragen wanneer en waar je dit soort gevaarlijk afval kunt weggooien.
