Vrijwel iedereen kent het: je wandelt de hele dag in de bergen of bent met je mountainbike op uitdagende trails, en aan het einde van de dag weet je precies hoeveel kilometer je hebt afgelegd, maar niet hoeveel hoogtemeters! De laatste jaren hebben producenten van outdoorhardware hierop gereageerd en hoogtemeters in horloges, fietscomputers en gps-apparaten ingebouwd.
Er zijn daarbij twee basissoorten van hoogtemeting: de barometrische en de gps-gestuurde hoogtemeting. In deze blog nemen we beide methoden onder de loep en verklappen ook de voor- en nadelen van beide methodes.
Barometrische hoogtemeting
De basis van deze methode is de luchtdruk. Deze wordt met behulp van een barometer bepaald, om zo de hoogte af te kunnen leiden. De luchtdruk daalt daarbij normaal gesproken naarmate de hoogte toeneemt. Hoe sterk deze daalt, kun je met onze calculator voor hoogte-afhankelijke condities berekenen.
Een voordeel van dit type meting is de nauwkeurigheid, in stabiel weer en bij een constante temperatuur. In die omstandigheden is de foutmarge van de meting kleiner dan bij een meting met gps. Het nadeel van deze methode daarentegen, is dat je een referentiepunt nodig hebt: een punt met een bekende hoogte boven het zeeniveau, waar je de luchtdruk meet. Voor deze noodzakelijke kalibratie vooraf zijn zowel berghutten als -passen geschikt, waarvan de werkelijke hoogte is aangegeven in het beschikbare kaartmateriaal. Als je je barometer op dergelijke plekken af en toe bijstelt, zijn de gegevens tot op enkele meters nauwkeurig.
Gps-gebaseerde hoogtemeting
Zoals de naam al zegt, werkt deze methode via het Amerikaanse global positioning system (gps). De exacte positie van het apparaat wordt bepaald op basis van de signalen van verschillende satellieten in de banen rond de aarde. Om een indicatie van de hoogte waarop je je bevindt te krijgen, heeft de ontvanger echter het signaal van ten minste vier satellieten nodig. De nauwkeurigheid van deze geodetische driehoeksmeting van de eigen positie is bovendien ook sterk afhankelijk van de kwaliteit van het signaal. Wanneer er veel satellieten beschikbaar zijn, krijg je een goede weergave, omdat de ontvanger zo de beste en sterkste signalen kan selecteren. Kunnen er echter maar net vier satellieten worden ontvangen, is het mogelijk dat de indicatie van positie en hoogte zeer sterk afwijkt van de werkelijke waarden.
Dit komt doordat het gps-signaal zich fysisch vergelijkbaar met licht gedraagt. Wolken verzwakken het signaal en diepe ravijnen kunnen de ontvanger zelfs volledig isoleren. Ook een dicht bos kan het signaal verzwakken. Daarnaast kan het signaal ook op wanden worden weerkaatst. Zulke invloeden beïnvloeden het resultaat van de positie- en hoogtebepaling zo sterk, dat er verschillende looptijden van de signaalzender naar de ontvanger ontstaan en er onder bepaalde omstandigheden zelfs een afwijking tot 100 meter op de positiebepaling kan zitten.
Welke apparaten zijn dan beter?
Dat hangt volgens ons helemaal af van het beoogde gebruik van de apparaten. We stellen hieronder enkele gebruiksdoelen voor, met de daarbij passende methode.
Je wilt weten hoeveel hoogtemeters je tijdens een dagwandeling of een uitstap met de mountainbike overwint:
Hier wordt zonder twijfel de barometrische methode aanbevolen. Je apparaat meet in bepaalde tijdsintervallen de luchtdruk en bepaalt zo de hoogteverschillen en telt deze bij elkaar op. In enigszins constant weer is de luchtdruk een betrouwbare bron voor hoogteberekeningen en zeer geschikt om de hoogtemeters bij elkaar op te tellen. De werkelijke hoogte is bij deze tochten meestal niet het belangrijkste, en daarom hoeft het apparaat ook niet noodzakelijk voor het begin van de tocht worden gekalibreerd.
Je maakt dagtochten met grote hoogteverschillen (duizend meter of meer) en wilt weten op welke hoogte je je op dat moment bevindt:
Voor dergelijke activiteiten raden we eerder een gps-gebaseerd apparaat aan. Deze bepaalt de hoogte soms dan wel met een afwijking van 20-25 meter, maar de positie wordt steeds opnieuw berekend, waardoor de afwijking in de meeste gevallen wegvalt. Bij een barometrische meting kan het zijn dat het apparaat na de eerste dag met 20 meter afwijking is gekalibreerd, waardoor daaropvolgende metingen ook met een afwijking van 20 meter worden gekalibreerd. Als je dan geen bekende positie hebt waarop je het apparaat opnieuw kunt kalibreren, verdwijnt de afwijking niet. Sterker nog, de afwijking kan zelfs toenemen. Zo is de meting al snel minder nauwkeurig dan met gps.
Je bent op een avontuur waarbij het weer en de temperatuur een belangrijke rol spelen:
Zoals al vermeld, hebben weer en temperatuur een grote invloed op de luchtdruk. Als de luchtdruk door natuurlijke invloeden fluctueert, is het aan te raden om op een gps-apparaat te vertrouwen. Er zijn echter ook apparaten met een geïntegreerde onweerswaarschuwing: als de luchtdruk snel daalt, betekent dat meestal dat een lagedrukgebied nadert, wat vaak slecht weer met zich meebrengt. Sommige apparaten waarschuwen hiervoor. Bovendien geeft een barometer de ervaren bergbeklimmer een betrouwbare weergave van de verwachte ontwikkeling van het weer.
Samengevat kunnen we dus zeggen dat de barometrische hoogtemeting een goede keuze is als je het hoogteverloop van een tocht wilt weten. De schommelingen zijn kleiner en de nauwkeurigheid is beter. Om nauwkeurige informatie te verkrijgen, zou je het apparaat echter indien mogelijk voor elke tocht moeten kalibreren. Op lange tochten is het aan te raden tussendoor het apparaat met beschikbare hoogte-informatie op bijv. hutten of wandelkaarten in te stellen.
Als je daarentegen meer geïnteresseerd bent in de actuele hoogte, is een gps de beste keuze. Deze apparaten hoeven bovendien niet te worden gekalibreerd, maar kunnen in zeer afgelegen, geïsoleerde (berg)gebieden toch afwijkingen in de hoogte produceren. Apparaten met een combinatie van gps- en GLONASS-ontvangst bieden hier vaak een oplossing. De Russische tegenhanger van de Amerikaanse satellietnavigatie, NAVSTAR, vult vooral in Euraziatische en Aziatische gebieden de gaten in het satellietnetwerk op.
Andere gps-apparaten combineren de voordelen van de verschillende methodes: deze berekenen de hoogte barometrisch, maar vergelijken de hoogte met de gegevens verkregen aan de hand van gps.
